Thị trường đồ uống Việt Nam đối mặt với viễn cảnh rất khó khăn

Tiềm năng thị trường

Trước đại dịch SARS-CoV-2, thị trường bia rượu nước giải khát Việt Nam là một thị trường giàu tiềm năng, đóng góp tích cực vào sự phát triển kinh tế xã hội.

Quầy đồ uống đóng chai, đóng lon trong một siêu thị. Ảnh TTC

Những con số không nói dối về sự phát triển của ngành hàng này, khi ước tính đến đến cuối năm 2020, Việt Nam có khoảng 1.800 cơ sở sản xuất nước giải khát cung cấp việc làm trực tiếp cho hơn 300.000 lao động và việc làm gián tiếp cho hàng triệu lao động.

trong khi đó, công đoạn 2015 – 2019 được xem là công đoạn hoàng kim của ngành hàng này. Theo Euromonitor, công đoạn này, thị trường tăng trưởng trung bình 8,4%/năm.

Dù còn kém xa mức 40 lit/người/tháng của thị trường thế giới, song, thị trường đồ uống Việt vẫn cho thấy tiềm năng to lớn, chiếm tỉ trọng 4,5% trong nhóm ngành sản xuất kinh doanh dịch vụ, đóng góp gần 50 nghìn tỷ đồng vào ngân sách nhà nước.

Một viễn cảnh tươi sáng cho ngành hàng này cho đến khi đại dịch SARS-CoV-2 xuất hiện. Theo Tổng cục Thống kê, kết quả sản xuất, kinh doanh và lao động của ngành đồ uống năm 2020 có sự sụt giảm đáng kể so với năm 2019. Cụ thể, doanh thu toàn ngành năm 2020 giảm mạnh đến 17% so với năm 2019; còn doanh thu của khu vực công ty ngoài nhà nước giảm 19% so với năm 2019.

Doanh số sụt giảm, dẫn đến sự sụt giảm nghiêm trọng về lợi nhuận. So với năm 2019, lợi nhuận trung bình của ngành nước giải khát năm 2020 giảm đến 94,96%.

ảnh hưởng của dịch SARS-CoV-2 cũng ảnh hưởng không nhỏ đến việc làm của người lao động trong ngành sản xuất và kinh doanh nước giải khát khi số lượng lao động giảm 4%, trong đó, khu vực công ty ngoài nhà nước đã phải cắt giảm 7% số lượng lao động. Cũng trong năm 2020, mức giảm về thu nhập trung bình của lao động trong ngành nước giải khát là 7% so với năm 2019.

Năm 2021, doanh thu thuần của ngành nước giải khát giảm 4,8% so với năm 2020 trong khi lợi nhuận thuần của ngành này giảm đến 31,4%.

Đối diện với rất khó khăn

Đã có nhiều nét phác sáng sủa cho khả năng phục hồi và tăng trưởng của bức tranh thị trường đồ uống trong năm 2022. Tuy nhiên, gam màu chủ đạo vẫn ảm đạm, trong bối cảnh chiến tranh Nga – Ukraine căng thẳng, lạm phát và vật giá leo thang.

Giá bia và nước giải khát trên thị trường đều đang tăng mạnh. Ảnh TL

Theo khảo sát thực tế, giá bia rượu và nước giải khát đã tăng lên đáng kể từ khi thị trường mở cửa trở lại sau thời gian phong tỏa vì đại dịch.

Đơn cử như Heineken, mặt hàng chủ lực của công ty Heineken Việt Nam đang có giá trên dưới 21.000 đồng/lon 330ml, tùy Đ/c cung cấp, mặt hàng Heineken Silver có giá 21.300 đồng/lon 330ml. “Người anh em” của Heineken là Tiger cũng không kém cạnh, với mức giá xoay quanh mốc 19.000 đồng/lon 330ml dành cho 3 dòng mặt hàng Tiger, Tiger Crystal và Tiger Platinum….

Bà Ngân, chủ một cửa hàng tạp hóa trên địa bàn quận Bình Tân tiết lộ với phóng viên, trung bình một tháng, cửa hàng của bà bán không dưới 30 thùng nước giải khát và 50 thùng bia mỗi loại. Con số có thể cao hơn ở các tháng 6, 7, 8 những tháng được xem là khô nóng đỉnh điểm. Tuy nhiên, thời gian vừa qua doanh số bắt đầu chững lại và hàng đi nhỏ giọt, không còn đều đặn như trước.

Theo bà Ngân, giá bia và nước ngọt tăng là một phần nguyên nhân khiến cho doanh số ngành hàng này không còn được cao như trước. Nhiều chủ đại lý như bà cũng không dám nhập hàng về quá nhiều trong một đợt mà phải đợi đẩy hết hàng tồn.

trong khi đó, ở góc nhìn người tiêu dùng, chị Bùi Thị Ngọc (ngụ Tân Bình) cho biết: “Ông xã tôi thích uống bia trong mỗi bữa cơm nên tôi luôn mua bia để tủ lạnh. Hồi trước còn 15.000, 16.000/lon chứ giờ đã tăng lên đến 19.000, 20.000 đồng. Tình hình giá cả này thì có thể tôi sẽ phải tính toán cắt bia của ông xã bù vào tiền sữa cho các con”.

Theo các chuyên gia, việc giá cả thị trường tăng cao là điều tất yếu khi giá nguyên chất liệu đầu vào đều leo thang. Chi phí sản xuất tăng, chi phí nhân công, vận hành cũng phải tăng… dẫn đến thực trạng chung của toàn thị trường.

Các chuyên gia cũng cho rằng trụ cột của thị trường tiêu dùng bấy giờ là Gen Y (1981 – 1995) và Gen Z (1996 – 2014). Đây cũng là đối tượng khách hàng chính của ngành hàng mang tính đặc thù này.

Nếu như gen Y phần nào đã trải qua những rất khó khăn từ cuộc khủng hoảng kinh tế công đoạn 2008 – 2010, thì gen Y, thế hệ sinh ra và lớn lên cùng công nghệ sẽ lần đầu đối mặt với cuộc khủng hoảng sắp đến.

Theo Forbes, khía cạnh trải nghiệm của thế hệ trẻ đang thay đổi. Khảo sát Gen Z và Millennial (Gen Y) năm 2022 của Deloitte cho thấy mối lo lớn nhất là nển tảng tài chính bấp bênh của họ trong thế giới trở nên đắt đỏ.

Còn mối quan tâm cấp bách nhất của thế hệ này không còn là nhu cầu trải nghiệm, tận hưởng cuộc sống nữa. Sự chuyển dịch mối quan tâm trong khảo sát cho thấy thực tế thị trường.

Khi chi phí sinh hoạt, gồm tiền thuê nhà, phương tiện đi lại và các hóa đơn điện, nước mới là mối quan tâm hàng đầu của 29% những người lao động ở độ tuổi Gen Z. trong khi đó, 46% chia sẻ rằng toàn bộ thu nhập của họ chỉ đủ chi trả sinh hoạt phí, không dành dụm được đồng nào. Chỉ 25% số này có thể thoải mái chi tiêu hàng tháng.

Một dây chuyền sản xuất đồ uống đóng chai. Ảnh TL

Trong một hội thảo gần đây, bà Chu Thị Vân Anh, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Bia – Rượu – Nước Giải Khát Việt Nam cho biết, trong công đoạn rất khó khăn của thị trường, các chính sách hỗ trợ của Chính phủ đã có các ảnh hưởng tích cực nhất định, phần nào cải thiện thực trạng rất khó khăn của người dân và công ty.

Tuy nhiên, các gói hỗ trợ công ty, người lao động lần thứ nhất tuy kịp thời, Tuy nhiên chưa có ảnh hưởng rõ nét đến công ty, mức độ hấp thụ của công ty rất thấp.

một số chính sách giãn thuế, bảo hiểm xã hội, tiền thuê đất,… đối với công ty tuy đã hỗ trợ công ty bớt nỗi lo về thanh khoản, dòng tiền Tuy nhiên thời gian áp dụng ngắn, số lượng không lớn nên chưa thể hỗ trợ công ty băng qua rất khó khăn.

Đáng chú ý, có nhiều gói hỗ trợ nhằm kích thích tiêu dùng, hỗ trợ tháo dỡ rất khó khăn cho sản xuất kinh doanh thông qua giảm một số loại phí như Nghị định số 70/2020/NĐ-CP ngày 28/6/2020, Tuy nhiên lại không có cơ chế riêng nào áp dụng đối với ngành đồ uống nói chung cũng như ngành nước giải khát nói riêng.

Người đại diện của Hiệp hội cho biết, cần chú trọng việc duy trì sự ổn định về các chính sách thuế đối với những ngành kinh tế bị ảnh hưởng nặng nề bởi đại dịch trong thời hạn ít nhất là 5 năm đến, không mở rộng đánh thuế mới theo hướng bất lợi hơn cho công ty nước giải khát đã và đang bị ảnh hưởng tiêu cực bởi dịch bệnh.

Bà Chu Thị Vân Anh cũng lưu ý rằng, với độ co giãn của cầu theo giá, việc tăng hay áp thêm thuế dẫn đến tăng giá hàng hóa sẽ ảnh hưởng đến sức mua và tiêu dùng nội địa và từ đó sẽ ảnh hưởng tiêu cực đến sản xuất, doanh thu từ hoạt động kinh doanh, mức đóng góp thuế và cơ hội việc làm của người lao động.

“Việc tăng thuế hoặc bổ sung thêm các đối tượng chịu thuế TTĐB sẽ đẩy giá một số mặt hàng và dịch vụ lên cao, nâng cao khả năng lạm phát, trong khi có thể không hỗ trợ tăng thu ngân sách. Ví dụ, theo một nghiên cứu của Viện Nghiên cứu Quản lý Kinh tế Trung ương năm 2018, nếu áp thuế tiêu thụ đặc biệt 10% đối với đồ uống có đường, doanh thu của ngành đồ uống sẽ giảm 3.928 tỷ đồng, Không chỉ vậy gây ảnh hưởng đến nhiều công ty trong lĩnh vực chuỗi cung ứng cũng như toàn bộ nền kinh tế”, bà Chu Thị Vân Anh nhận định.

Cụ thể, giá trị nền kinh tế được dự báo sẽ giảm 0,14%; GDP giảm 0,12%; thu nhập từ sản xuất giảm 0,16%; cơ hội việc làm giảm 0,11%; và thuế gián thu từ ngành sản xuất có thể giảm từ 0,07 đến 0,09%.

Như vậy, sau công đoạn hoàng kim tăng trưởng mạnh, thị trường đồ uống Việt Nam có thể sẽ phải tiếp tục đối mặt với viễn cảnh rất khó khăn trong năm 2022.