Gần 2,8 triệu lao động bị nợ bảo hiểm xã hội, công ty “nhờn” luật?

Gần 27.000 công ty, đơn vị chậm đóng, trốn đóng bảo hiểm xã hội

Có thời điểm, trên cả nước có đến 2,8 triệu người lao động bị các công ty, đơn vị, tổ chức chậm, nợ đóng bảo hiểm xã hội từ 3-12 tháng, thậm chí là trốn đóng bảo hiểm xã hội. Tính đến hết năm 2022, thực trạng chậm đóng, trốn đóng bảo hiểm xã hội, cả lãi và gốc là 8.560 tỷ đồng, tăng khoảng 2,7% so với năm trước đó và có gần 27.000 công ty, đơn vị chậm đóng, trốn đóng bảo hiểm xã hội cho người lao động.

8 tháng chậm đóng bảo hiểm xã hội cho người lao động, đến nay công ty TNHH May mặc Trọng Phú, Nghệ An đã 3 lần bị cơ quan bảo hiểm xã hội tại địa phương nhắc nhở. Tổng số tiền nợ của công ty hiện đã lên đến gần 3,8 tỷ đồng.

“Đơn hàng giảm đến 40-50% dẫn đến nguồn thu nhập của người lao động không có. Trước tình hình cực khó khăn như thế, công ty cũng đã thông tin đến số nợ cụ thể cho người lao động, cho cán bộ công nhân viên trong nhà máy được biết”, bà Phan Thị Thơm – Phó Giám đốc công ty TNHH May mặc Trọng Phú, Nghệ An nêu lý do.

Nhiều lần đến làm việc tại các công ty nợ bảo hiểm xã hội để nắm tình hình, đốc thúc đóng bảo hiểm, thế Tuy nhiên cửa đóng then cài là cảnh mà những người làm bảo hiểm xã hội ở địa phương thường hay gặp phải. Tính đến nay, tại riêng thị xã Duy Tiên, tỉnh Hà Nam, số nợ đóng bảo hiểm xã hội đã lên đến hơn gần 20 tỷ đồng.

“Bảo hiểm xã hội vào cuộc xử lý các đơn vị nợ bảo hiểm xã hội kéo dài thực sự rất cực khó khăn. Bởi các quy định chế tài của các cơ quan bảo hiểm xã hội chỉ là làm việc, đôn đốc và kiến nghị với các cơ quan công dụng”, ông Nguyễn Thế Anh, Phó Giám đốc Bảo hiểm Xã hội thị xã Duy Tiên, Hà Nam nêu thực tế.

Theo con số thống kê của các cơ quan công dụng, hiện cả nước có khoảng 2,79 triệu lao động đang bị công ty nợ đóng bảo hiểm xã hội từ một tháng trở lên. trong đó hơn 200.000 người bị treo quyền lợi do công ty đã phá sản, giải thể hoặc có chủ bỏ trốn.

Những cuốn sổ bảo hiểm là những thứ giấy tờ duy nhất mà gần 300 lao động của công ty dệt 19/5 được nhận sau khi nghỉ việc. Và số tiền gần 14 tỷ đồng mà công ty nợ chưa chi trả đối với người lao động bây giờ vẫn chưa được thanh toán sau gần một năm mặc dù sự việc đã được chuyển sang cơ quan công an tỉnh Hà Nam.

Khoản tiền đóng bảo hiểm xã hội có thể coi là của để dành quý giá của người lao động, cũng là số tiền tích lũy của họ khi về già để trang trải cuộc sống. Tuy nhiên, với những sự cố nợ hàng chục tỷ tiền bảo hiểm xã hội như ở cty dệt 19/5 thì các người lao động đến tuổi về hưu đang chưa biết bấu víu vào đâu để trang trải cuộc sống.

Hiện cả nước có khoảng 2,79 triệu lao động đang bị công ty nợ đóng bảo hiểm xã hội từ một tháng trở lên.

Chưa thể xử lý dứt điểm

Không bị coi như một khoản thu bắt buộc như thuế, không ảnh hưởng đến sản xuất kinh doanh, không bị truy cứu trách nhiệm hình sự… chính Thế Vì thế, trong nhiều năm qua thực trạng chậm, nợ, trốn đóng bảo hiểm xã hội kéo dài và vẫn chưa thể xử lý dứt điểm.

Không thể phủ nhận cực khó khăn của công ty trong thời kỳ bây giờ. Tuy nhiên cũng không ít công ty đã lợi dụng thực trạng này để chậm và chây ì việc đóng bảo hiểm. trong khi đó, có một nghịch lý là người lao động đã được khấu trừ tiền đóng bảo hiểm vào quỹ bảo hiểm Tuy nhiên công ty lại không nộp. Đây là một nguy cơ dẫn đến mất cân đối thu chi cho bảo hiểm xã hội. Và về lâu dài sẽ ảnh hưởng đến quyền lợi của người lao động trong tương lai. 

Đã có những quy định về việc xử lý các công ty trốn đóng bảo hiểm xã hội. Tuy nhiên, trong thực tế vì sự chồng chéo của các quy định dẫn đến xử lý rất cực khó khăn. Hầu hết các vụ trốn đóng bảo hiểm xã hội được chuyển sang cơ quan công an Tuy nhiên không thể khởi tố.

Trung tá Đặng Hoàng Định – Phó Trưởng phòng Cảnh sát Điều tra tội phạm về kinh tế, tham nhũng, buôn lậu, Công an tỉnh Bình Dương cho biết, đối với hành vi trốn đóng bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế thì bắt buộc hành vi này đã bị xử lý hành chính. 

“Có nghĩa là hành vi này ở đây có thể được hiểu là hành vi trốn đóng bảo hiểm xã hội. Tuy nhiên các quy định xử lý vi phạm hành chính của cơ quan bảo hiểm xã hội thì lại xử phạt về hành vi chậm đóng bảo hiểm xã hội. Dẫn đến cái điều là không sát với cấu thành tội phạm theo bộ luật hình sự”, Trung tá Đặng Hoàng Định cho biết.

Tính đến hết năm 2022, thực trạng chậm đóng, trốn đóng bảo hiểm xã hội, cả lãi và gốc là 8.560 tỷ đồng

Các công ty trốn đóng không thể xử lý, nguồn thu quỹ bảo hiểm xã hội có nguy cơ trở nên ít đi, trong khi thực trạng trục lợi bảo hiểm y tế diễn ra rất phức tạp. Đây là vấn đề đặt ra trong việc dùng, quản lý các nguồn quỹ bảo hiểm.

Ông Nguyễn Phi Hiền – Phó Giám đốc Bảo hiểm Xã hội tỉnh Bình Dương cho biết: “Theo các Nghị định hướng dẫn về xử phạt, cơ quan bảo hiểm xã hội chỉ xử phạt được đơn vị công ty về hành vi chậm đóng, còn hành vi trốn đóng thì chuyện thực hiện rất cực khó khăn. Thế nên, đến nay cơ quan công an cũng như cơ quan pháp luật chưa thống nhất trong cách xử lý”.

Ông Lê Đình Quảng – Phó trưởng ban Chính sách pháp luật, Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam cho rằng, cần tăng cường ý thức pháp luật cho người dùng lao động. Ngoài ra phải tiếp tục sửa đổi pháp luật, theo hướng tăng chế tài, tăng trách nhiệm bổ sung các chế tài để cam kết thực thi. 

Nhiều quan điểm khác cũng được đưa ra như, hoãn xuất cảnh đối với chủ công ty trốn đóng, để không mâu thuẫn đối với việc hoãn xuất cảnh theo quy định của Bộ luật Hình sự, Bộ luật Tố tụng hình sự. hoặc cơ quan công dụng sẽ phong tỏa hóa đơn của công ty như cơ quan thuế khi công ty trốn đóng bảo hiểm xã hội. Tuy nhiên điều này đang được tiếp tục lấy ý kiến và đưa vào Luật bảo hiểm (sửa đổi) trong thời gian đến. 

Cho dù ở hình thức nào thì lạm dụng, trục lợi các quỹ bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế là hành vi cần phải chấm dứt và có các cách mạnh hơn để ngăn chặn, xử lý răn đe.

Để cam kết quyền lợi của người chơi bảo hiểm xã hội, các chuyên gia lao động cho rằng cần bổ sung một số phương pháp, chế tài như khấu trừ tiền nợ bảo hiểm xã hội tại các tài khoản ngân hàng sau khi đã có thông tin đôn đốc của cơ quan bảo hiểm xã hội đưa ra trong thời gian nhất định, có thể là 3 tháng, công khai danh tính các đơn vị nợ bảo hiểm xã hội trên các phương tiện thông tin đại chúng. 

Không chỉ vậy, cần có các quy định đồng bộ, khả thi để khắc phục những cực khó khăn, vướng mắc đang đặt ra bây giờ trong việc khởi kiện dân sự và khởi tố hình sự đối với người dùng lao động có hành vi chậm đóng, trốn đóng bảo hiểm xã hội.