Khi xuống đường ở Ai Cập năm 2011, người biểu tình hô vang các khẩu hiệu về tự do, về công bằng xã hội – và cả bánh mì. Giá của món thực phẩm cần thiết ấy bị tăng cao do giá hàng hóa leo thang khiến người dân không khỏi bất bình.
Giờ đây, hơn 1 thập kỷ sau Mùa xuân Ả Rập, giá thực phẩm toàn cầu lại một lần nữa tăng vọt và lên đến mức kỷ lục ngay trong các ngày đầu năm, khi dịch bệnh, thời tiết kém thuận tiện và khủng hoảng khí hậu làm đảo lộn ngành nông nghiệp và đe dọa đến an ninh lương thực của hàng triệu con người. Tiếp đó, căng thẳng Nga – Ukraine lại làm tình hình thêm phần trầm trọng.
Bức tranh toàn cảnh
Ở mỗi nước, tình hình mỗi khác, Tuy nhiên bức tranh toàn cảnh thì tương đối rõ ràng.
Tình thế hiện thời tệ hơn trước đây. FFDI – Chỉ số Giá Thực phẩm của FAO (Tổ chức Nông lương Liên Hợp Quốc) chạm kỷ lục mới, tăng 13% so với tháng 2/2022.
Cuộc xung đột tại Ukraine – quốc gia xuất khẩu lúa mì, ngô và dầu thực vật lớn của thế giới, cũng như các lệnh cấm vận nhằm vào Nga – quốc gia sản xuất lúa mì, phân bón chủ chốt – dự kiến sẽ đẩy giá thực phẩm tiếp tục tăng cao trong vài tháng đến.
trong khi đó, giá năng lượng tăng vọt. Giá dầu thế giới đã cao hơn so với 1 năm trước gần 60%. Giá than đá, khí đốt cũng không nằm ngoài xu thế.
Nhiều nước đang chật vật bảo vệ công dân của mình Tuy nhiên các nền kinh tế vốn phụ thuộc lớn vào các khoản vay nhằm băng qua khủng hoàng tài chính 2008 và đại dịch là những đối tượng dễ tổn thương nhất.
trong khi tăng trưởng chậm ảnh hưởng tiêu cực đến đồng nội tệ và khiến các nước này khó có thể thanh toán các khoản nợ thì chuyện duy trì trợ giá cho thực phẩm, nhiên liệu sẽ gặp nhiều khá khó khăn, đặc biệt là khi giá cả tiếp tục leo thang.
Nước giàu cũng không đứng ngoài khủng hoảng
Tại Sri Lanka, đảo quốc Nam Á với 22 triệu dân, một cuộc khủng hoảng chính trị kinh tế vốn đã sôi sục. Người biểu tình đổ xuống đường để phản đối thực trạng giá cả tăng cao, thiếu hụt hàng hóa cần thiết và cả lệnh giới nghiêm. Nhiều bộ trưởng đồng loạt từ chức.
trong khi đó, tại Trung Đông và châu Phi, các chuyên gia đang nhận thấy những dấu hiệu nguy ngập ở các quốc gia vốn phụ thuộc nặng nề vào thực phẩm nhập từ khu vực Biển Đen và thường duy trì mức trợ giá hào phóng cho người dân.
Năm 2021, gần 3/4 số dân Lebanon sống trong cảnh nghèo đói vì chính trị, kinh tế sụp đổ. Lebanon nhập đến 70-80% lúa mì từ Ukraine và Nga.
Ai Cập, quốc gia thu mua lúa mì lớn nhất thế giới đang chứng kiến áp lực khổng lồ đối với chương trình trợ giá bánh mì của mình. Ai Cập hiện đã phải áp mức giá cố định cho bánh mì không trợ giá sau khi giá cả tăng cao, Thêm vào đó tìm cách nhập lúa mì từ các nước như Ấn Độ, Argentina.
Với ước tính 70% số người nghèo của thế giới sống ở châu Phi, châu lục này sẽ chịu ảnh hưởng siêu lớn từ thực trạng giá thực phẩm, năng lượng tăng cao – học giả cấp cao của Đại học Harvard – Rabah Arezki nhận định.
Theo Ủy ban Chữ thập Đỏ Quốc tế, hạn hán và xung đột ở những nước như Ethiopia, Somalia, Nam Sudan và Burkina Faso đã gây ra cuộc khủng hoảng an ninh lương thực đối với hơn 25% dân số của toàn châu lục. Và tình hình có nguy cơ trở nên tồi tệ hơn trong vài tháng đến.
Thậm chí, ngay cả các quốc gia có nền kinh tế phát triển cũng không có trong tay những công cụ để đối phó với các ảnh hưởng một cách toàn diện.
Hàng nghìn người biểu tình đã tập trung ở nhiều thành phố khắp Hy Lạp để đòi tăng lương trong bối cảnh lạm phát. trong khi đó, chính quyền của Tổng thống Pháp Emmanuel Macron cân nhắc đến khả năng phân phát phiếu thực phẩm (voucher) để các gia đình thu nhập thấp và trung lưu có thể mua được đồ ăn.
“Chúng ta sẽ phải đối mặt với một cuộc khủng hoảng lương thực ở quy mô toàn cầu”, ông Macron nói trong cuộc phỏng vấn với đài France Bleu, “Tôi muốn đưa vào hệ thống phiếu thực phẩm để hỗ trợ các gia đình nghèo và tầng lớp trung lưu đang phải đương đầu với các chi phí phát sinh ấy”.
Làn sóng bất ổn
Những yếu tố này có thể tạo ra một làn sóng bất ổn chính trị, CNN nhận định.
“Tình thế khá đáng quan ngại”, học giả cấp cao của Đại học Harvard – Rabah Arezki cho hay.
Bất ổn ở Sri Lanka, Pakistan và Peru hồi cuối tuần qua làm nổi rõ những nguy cơ. Tại Sri Lanka, các cuộc biểu tình đã nổ ra do thiếu hụt xăng dầu và hàng hóa cơ bản. Lạm phát hai con số tại Pakistan thì khiến người dân mất niềm tin. Các cuộc tuần hành ở Peru do giá nhiên liệu tăng cao đã ghi nhận thương vong.
Tuy nhiên, theo CNN, xung đột chính trị có lẽ sẽ không dừng ở các quốc gia này.
“Tôi nghĩ người dân chưa cảm nhận được hết toàn bộ ảnh hưởng của thực trạng giá cả leo thang”, chuyên gia về Trung Đông và Bắc Phi thuộc trung tâm tư vấn rủi ro toàn cầu Verisk Maplecroft – Hamish Kinnear nói.
— Nguồn: Cafef —
